Người Hà Nội gốc- căn cứ vào đâu?

Bấy lâu nay người ta hay nói đến cụm từ ” người Hà Nội gốc “, không ít người cũng tự nhận mình gốc Hà Nội và lấy làm hãnh diện về điều đó. Cách đây 30 năm, hồi tôi đang ở Sophia, nhiều người Việt khi được người Bulgaria hỏi cũng nhận ” là người Hà Nội “. Trong khi tôi biết chắc như đinh họ ở nhiều tỉnh khác như : TP Bắc Ninh, TP Lạng Sơn, thành phố Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Tỉnh Nam Định, TP. Đà Nẵng, TP HCM …

Không thích nhắc về Hà Nội

Tôi nghĩ, như vậy, nhiều người coi Hà Nội là niềm tự hào. Một phần, hoàn toàn có thể bởi người quốc tế thường chỉ biết đến tên thủ đô hà nội của một nước nên mọi người nhận thế cho tiện, cho gọn, và dễ nói. Phần khác, nhiều hơn, là phong thái người Hà Nội cách đây mấy chục năm có độc lạ, có đáng yêu và nhận là người Hà Nội nghĩa là nhận một nét hay mà mình mong ước …

Nhưng bây giờ, gặp lại nhau hàn huyên, nói chuyện về  chuyện xưa ngày cũ, nhắc về Hà Nội, họ  đều… không thích.

Không chỉ không muốn nhận là người Hà Nội, nhiều người còn lên án Hà Nội từ trật tự đô thị đến phong thái sống, từ lời nói việc làm đến nhân cách con người .Dĩ nhiên là chúng tôi thân nhau câu truyện mới được nói ra một cách chân thực, rõ ràng. Họ nhận xét rằng : Hà Nội được vạn vật thiên nhiên ưu tiên rất nhiều, khí hậu bốn mùa rõ ràng, đó là điệu kiện tốt sự hòa giải của vạn vật và con người trong chu kỳ luân hồi tiến hóa. Điều đó được những bậc tiền bối lấy làm điểm trung tâm để thiết kế xây dựng đời sống cho một TP. hà Nội và duy trì nó cho đến đầu những năm 80 của thế kỷ trước .Lúc đó Hà Nội dân số cộng cả những huyện Ba Vì, Thạch Thất, Phúc Thọ, Đan Phượng, Hoài Đức mới chỉ chưa đầy 2,5 triệu người. Chưa đông dân, chưa có nhiều phương tiện đi lại giao thông vận tải, chưa có những tiện lợi tân tiến và cuộc cách mạng triệt để về chỗ ở. Người Hà Nội ngày đó với nhịp sống chậm, con người hoàn toàn có thể tự ngắm mình để biết mình có còn hào hoa, thanh nhã, lịch sự và tự trọng hay không .Bây giờ khác. Hà Nội bây giờ về ” hạ tầng cơ sở lẫn thượng tầng kiến trúc ” đều khác. Kém đi cũng có, tốt hơn cũng có, cái cần nhiều lên có khi chưa nhiều, cái cần giảm bớt có khi không giảm bớt, và thế là nó làm biến thái Hà Nội .Hà Nội như tất cả chúng ta đang thấy : Khu trung tâm thì quá đông, nhà cửa cái đẹp tươi khang trang lịch sự và trang nhã liền kề ngay với cái lươm tươm nhếch nhác. Đường phố đó đây chỗ nào, khi nào cũng nham nhở như một công trường thi công .

Một ngõ phố Hà Nội. Ảnh ” : Lê Anh Dũng

Tiếng ồn của máy thiết kế xây dựng, của loa truyền thanh công cộng, của xe máy, của xe hơi, của những đài đĩa từ shop thời trang đến tiệm bán đồ ăn, gây ra một không khí náo nhiệt … kinh khủng. Mọi phản ánh của những người nhạy cảm về điều đó phần nhiều khó được lắng nghe, và không biến chuyển. Cái đó tạo ra ẩn ức tâm ý .Cứ thử hỏi những chuyên viên tâm ý đi : Mỗi buổi sáng, buổi chiều đi làm về bị tắc đường con người sẽ hành vi như thế nào ? Trong lúc tắc đường, hít phải khói bụi, có ai tránh khỏi văng tục chửi bậy không ? Chí ít thì cũng chửi thầm .Giầu nghèo phân hóa rõ ràng, người nghèo cứ ngày một nghèo xuống mãi, người giầu cứ giầu lên mãi, không hẳn vì mưu trí hơn giỏi giang hơn mà vì thời cơ chiếm được nhiều hơn, vậy có sinh ra những xấu đi không ? Gọi xấu đi chính là cách nói tránh rất tệ của người Hà Nội đấy .

Giờ, phải chửi tục mới…đã

Người Hà Nội xưa, cái cần nói thẳng không nói thẳng như anh Hai Nam Bộ, muốn nói cái A phải nói vòng qua cái B. Không xấu cũng không tốt. Đặc trưng vùng miền nó thế. Tuy vậy, ở đầu cuối người Hà Nội xưa vẫn lấy gốc là cái thực. Nhưng bây giờ việc đó nó trở nên thái quá .Không chỉ nói vòng nói vèo mà nói rất dài, nói tránh né, xúi người khác nói, thực sự giấu trong sâu thẳm, người nghe phải đoán, phải tự mình hành vi, tự mình giải quyết và xử lý, người nói vòng vẫn được hưởng lợi mà nghĩa vụ và trách nhiệm liêm chính thuộc về kẻ tự giải quyết và xử lý .Điều đó gây ra một bất mãn sâu xa. Đến mức, những người bạn văn nghệ sĩ vừa nổi tiếng vừa lịch sự của tôi luôn đùa rằng, phải chửi tục mới đã. Từ đó người Hà Nội biến chất dần .

Những người bạn của tôi còn cực đoan đến mức đưa ra những tiêu chuẩn của một thị trưởng Thủ đô, đâu tiên của tiêu chuẩn ấy, ông, bà phải là người Hà Nội gốc để ông / bà có được cái phông nền văn hóa truyền thống, có được sự nhạy cảm thẩm mỹ và nghệ thuật mà người của vùng đất ấy cần. Có một thị trưởng như thế sẽ chi phối từ quy hoạch toàn diện và tổng thể thành phố, từ phong thái kiến trúc đến thuần phong mỹ tục .

Cho đến một ngày, từ ông bà, cha mẹ, đến con cháu, cháu chắt những người Hà Nội gốc rất ngượng không dám nhận mình là người Hà Nội nữa. Những người tứ xứ đến Hà Nội tạo ra sự số lượng gần 7000.000 dân thì đương nhiên phải nhận mình là người Hà Nội cho chắc, cho hoành, cho sướng, cho oai .Những người bạn của tôi còn cực đoan đến mức đưa ra những tiêu chuẩn của một thị trưởng Thủ đô, đâu tiên của tiêu chuẩn ấy ông, bà phải là người Hà Nội gốc để ông / bà có được cái phông nền văn hóa truyền thống, có được sự nhạy cảm thẩm mỹ và nghệ thuật mà người của vùng đất ấy cần. Có một thị trưởng như thế sẽ chi phối từ quy hoạch toàn diện và tổng thể thành phố, từ phong thái kiến trúc đến thuần phong mỹ tục .Lại có người phản bác, lấy đâu ra một người Hà Nội gốc có bằng cấp thật, kiến thức và kỹ năng thật, đủ năng lực và tình cảm để yêu từng ngôi nhà góc phố Thủ đô, coi mỗi vết nham nhở, mỗi khoảng trống, ao hồ bị lấn chiếm cắt xén giống như da thịt mình bị tổn thương vậy ? Miễn là phải có luật, mọi người phải chấp hành luật và lộ trình để luật trở nên hữu hiệu, phải khởi đầu từ những cơ quan công quyền .Tuy nhiên, tôi ưng ý với quan điểm của anh bạn tôi, rằng : Chẳng cần gì phải tự ái khi có nhiều người từ đâu đến vẫn nhận là người Hà Nội. Ta chỉ buồn khi ta bị lẫn trong số những người sống ở Hà Nội mà không biết cái gì tạo ra sự sự tự hào đó .

Người gì mà ngồi trên xe Lexus, xe Audi, xe Language… mở cửa kính ra vứt vỏ quýt xuống mặt đường? Người gì mặc váy ngắn chân dài, môi tô đỏ chót mà khạc nhổ cho nước mũi, đờm rãi bay theo chiều gió vào mặt kẻ đi đằng sau?

Người gì mà không động lòng khi đồng loại già cả còng sống lưng dưới mưa đẩy xe rau ? Hay người gì mà làm ngơ trong bệnh viện khi người bệnh không có tiền đưa phong bì … ? Người gì mà vừa va chạm đã nổi nóng đã chửi rủa và muốn ăn tươi nuốt sống lẫn nhau ? Không nhịn nhường không thương xót ?Những câu hỏi trên mới là tiêu chuẩn làm người thông thường, làm con người có lương tâm, có văn hóa truyền thống lành mạnh. Chưa nói là con người của một vùng đất lịch sử dân tộc, vùng đất bộ mặt cho một vương quốc ?Vậy, bàn về Hà Nội, thế nào là một người Hà Nội gốc cũng là để bàn về việc mỗi người đã có văn hóa truyền thống làm người chưa ?